Vị thuốc khổ luyện Căn bì

Thứ hai - 16/01/2023 16:07

Khổ Luyện Căn Bì (Cortex Meliae radicis)

Khổ luyện Căn bì dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách “Danh y biệt lục” là vỏ thân hay vỏ rể cây sầu đâu( cũng gọi là cây xoan) Cây Xoan mọc hoang hoặc được trồng khắp nơi trong nước để lấy gỗ. Vỏ phơi hay sấy khô, khi dùng sao lên hơi vàng hết mùi hăng là được. Vỏ thân và vỏ rể đều dùng được nhưng vỏ rể mạnh hơn.

Tác dụng dược lý.

1.Theo y học cổ truyền.

Khổ luyện căn bì có tác dụng: sát trùng, liệu tiên (diệt lãi, trị ghẻ lở). Chủ trị các chứng lãi đũa, lãi kim, lãi móc câu, chốc đầu, ghể lở.

2.Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại.

- Xuyên luyện tố toosendanin là thành phần chủ yếu diệt giun đũa, tác dụng chậm hơn nhưng kéo dài hơn santonin. Nước sắc vỏ xoan đậm (25-50%) in vitro có tác dụng làm tê giun kim ở chuột. Vị thuốc có tác dụng hưng phấn cơ ruột cho nên xổ lãi không cần dùng thuốc tẩy. Nước ngâm kiệt thuốc cũng có tác dụng ức chế một số nấm ngoài da.

- Xuyên luyện tố có tác dụng điều trị rõ rệt đối với súc vật thí nghiệm bị nhiễm độc thịt độc.(độc tố thịt độc là loại độc tố mạnh nhất).

- LD50 của xuyên luyện bì đối với chuột nhắt 1 lần bơm thuốc vào bao tử là 2194mg/kg thấp hơn Santonin khoảng 3,26 lần. Vỏ ngoài của vỏ Xoan rất độc nên lúc dùng phải cạo sạch. Khổ luyện tố có thể ức chếtrung khu hô hấp. Không nên dùng hoặc phải rất thận trọng lúc dùng cho những bệnh nhân có suy gan, suy tim, loét dạ dày, cơ thể suy nhược nặng.

Ứng dụng lâm sàng.

Trị lãi đũa.

Trị lãi kim.

Trị giun móc.

Trị trùng roi âm đạo.

Liều dùng và chú ý:

Thuốc khô: 6- 15g, tươi 15-30g, sắc uống hoặc cho vào thuốc hoàn tán.

Thuốc tươi tốt hơn. Dùng ngoài lượng vừa đủ, sắc nước hoặc tác bột đắp.

Thuốc rất độc, dùng phải hết sức thận trọng.

Những người cơ thể hư yếu và những bệnh nhân gan thận không nên dùng.

Những triệu chứng nhiễm độc vỏ xoan, quả xoan, lá xoan và cách xử trí( theo sách) những cây có độc chủ yếu ở phương nam.
Toàn bộ cây Xoan là có độc, quả là độc nhất, lá độc nhẹ nhất.
Cách xử trí cấp cứu: Lúc chưa có co giật: cho uống thuốc gây nôn, thụt rửa dạ dày, lúc cần gây tiêu chảy, uống lòng trắng trứng gà hoặc bột mỳ, than hoạt, uống nước đường, nước Cam thảo, chích glucose, lúc co giật phải dùng thuốc chống co giật...

Phụ chú

1.Lá xoan non hơ lửa cho mềm giã lấy nước đắp trị bạch điến phong.

2.Quả Xoan gọi là Luyện tử, vị đắng, tính hàn, có độc, qui kinh can. Có tác dụng lợi thấp nhiệt, chỉ thống, sát trùng, dùngtrij vị quản nhiệt thống, thấp nhiệt sán thống, trùng tích phúc thống như:

- Kim linh tử tán: Xuyên luyện tử 12g, Diên hồ sách 10g, sắc nước uống trị đau bụng, đau dây thần kinh liên sườn.

- Nhất quán tiễn: Xuyên luyện tử 12g, Sa sâm,Mạch môn, Đương quy đều 10g, Sinh địa 12g, Kỹ tử 10g sắc nước uống, trị can thận âm hư, khí trệ, ngực sườn đau tức, họng khô, mạch tế.